تاریخ غضنفری
روزگاران لرستان از آغاز تا عصر پهلوی
اسفندیار غضنفری امریی
به کوشش: اسعد غضنفری و سیدیدالله ستوده
سرزمين پهناور لرستان با وجود دارا بودن گذشته‌اي پر‌بار و تأثير‌گذار در تاريخ كشور عزيزمان ايران، به علل مختلف فرهنگي، اجتماعي، اقتصادي، سياسي و... از مزيّت داشتن تاريخي جامع و كامل بي‌بهره بوده است. شايد عدّه‌ي كساني كه در طول ساليان گذشته در اين ديار با پشتوانه‌ي علمي و ادبي كافي، همّت كرده، دست به قلم برده و آثاری به وجود آورده‌اند به تعداد انگشتان يك دست نيز نمي‌رسد؛ كه آن‌ها نيز به علّت كژي‌ها، كوتاهي‌ها و حسادت‌ها كه بي‌قدري محيط حاصل از فقر فرهنگي، موجد آن است، نتوانسته‌اند آثاري درخور مُداقه و قابل اعتناء به منصه‌ي ظهور برسانند.
قلّت اشخاص اهل‌قلم و علاقه‌مند از یک‌سو و دشواری ثبت وقايع و حفظ اسناد و مدارك، ناشی از زندگی عشایری و کوچ‌نشینی مردم لرستان و ايلغارهاي مداوم كه در اين سرزمين صورت گرفته، از سوی دیگر، موجب مغفول ماندن بسیاری از رخدادها و سير حوادث گذشته و به وجود نيامدن تاريخي مستند و قابل اعتناء در اين ديار شده است؛ به‌طوري‌كه علاقه‌مندان به دانستن رخ‌دادهای گذشته‌ی این سرزمین را از دست‌يابي به تاريخي منحصر و مستند محرو‌م کرده است.
مؤلّف اين كتاب، نه به پشتوانه‌ي تحصيلات كلاسيك و علم‌اندوزي از مراكز آموزشي، بلكه به سبب هوش و استعداد ذاتي و عشق و علاقه‌ي مفرط به شهر و ديار و ايل و تبار خود و نیز در اثر مطالعه‌ي بسيار و جهد بليغ و سير در متون ادب و تاريخ كهن اين سرزمين، از عنفوان جواني و به اقتضای موقعيّت‌هاي اجتماعي و خانوادگي، تفحّص و تجسّس در زمينه‌هاي مختلف فرهنگي (تاريخ، ادبيات، فولكلور، لغت و ...) را وجهه‌ي همّت خود قرار داده در ثبت و ضبط آنچه كه مربوط به لرستان و قوم لر، مشاهده مي‌كرده، مي‌شنيده و مي‌خوانده، اقدام نموده است.
اینک حاصل عمر او، چندين مجلّد كتاب با ارزش در زمينه‌هاي مختلف فولكلور، آداب و رسوم، لغت‌نامه لُري و لَكي، ادبیات و تاريخ است.
كتاب حاضر، تاريخي است براي نسل‌هاي آينده، كتابي زنده و ملموس با حکایت‌های مهیّج و چهره‌پردازي‌هاي زيبا كه با قلمي روان و نثري سليس، ناشي از طبع حساس و ذوق لطيف نويسنده به رشته‌ي تحرير كشيده شده است. مندرجات كتاب يا ناشي از مشاهدات نويسنده بوده كه طي ساليان طولاني با دقّت تمام بر روي كاغذ آمده است و يا اطلاعاتي است كه با كنجكاوي و وسواس بسيار از اشخاص آگاه که خود در متن حوادث بوده‌اند كسب مي‌كرده، يا نقل‌قول‌هايي است از كتاب‌هاي مختلف و اسنادي كه با وجود کمبود منابع و مآخذ و دشواري دسترسي به آن‌ها و نیز عدم حمايت‌هاي مادي و معنوي لازم، تماماً با کوشش و پشتکار خارق‌العاده به دست آورده است.
یکی از حُسن‌های این کتاب، آوردن داستان‌هاي جالب از رشادت‌ها، جانبازی‌ها، ایل‌مداری و تعصّبات طایفگی، جنگ و گريزها و ذكر رفتار و منش انسان‌ها، آداب و رسوم و اعتقادات، همچنين اسامي مكان‌هاي جغرافيايي به تفصيل و مشروح است. خواننده چنان محو قلم روان و نثر شيواي نويسنده مي‌شود كه خود را در سال‌هاي گذشته و متن حوادث و رويدادها احساس مي‌كند؛ به طوري‌كه گاه تميز مرز ميان داستان و تاريخ براي خواننده مشكل مي‌شود.
متن كتاب به سه بخش تقسيم گرديده است. بخش اوّل، شامل لرستان از ماقبل تاريخ تا زمان سلسله‌ي قاجاريه كه تمام و كمال، توسّط مؤلّف، از متون كهن و نوشته‌هاي مورّخين گذشته استخراج گرديده است. نويسنده آنچه را كه در خصوص لرستان و قوم لر در منابع مختلف يافته به رشته‌ي تحرير كشيده است؛ به گونه‌اي كه خواننده مي‌تواند به سهولت به اطلاعات ذي‌قيمتي از تاريخ كهن لرستان دسترسي پيدا كند. كتاب‌نامه‌‌اي كه در انتهاي كتاب آورده شده، خود به خوبي گوياي كوششي است كه با وجود قلّت منابع و مآخذ در زمان تأليف كتاب، توسّط مؤلّف صورت گرفته است.
بخش دوم كتاب - كه ارزشي به مراتب افزون‌تر دارد و بيش‌تر منظور نظر مؤلّف بوده است - شامل تاريخ معاصر لرستان، از عصر مشروطيّت و سلطنت پهلوي اوّل تا ماجراي كودتاي 1332 ش. به‌خصوص تاريخ دودمان غضنفری و حيات پُر ماجراي نظرعلي‌خان اميراشرف - كه بيش‌ترين و تأثيرگذارترين نقش را در تاريخ سده‌ي اخير لرستان داشته است - مي‌باشد. در اين قسمت علاوه بر مطالعه‌ي داستان‌هاي شيرين و جذاب، خواننده به بسياري از نكات مغفول تاريخ كه تا‌كنون در هيچ كتاب ديگري نخوانده است آگاهي حاصل مي‌كند.
به جرأت مي‌توان گفت كه: در هيچ كتابي قيام‌هاي سالارالدّوله، فرزند مظفّرالدّين‌شاه، و تلاش وي براي رسيدن به تاج و تخت قاجاريه و داستان جنگ‌هاي ساوه، اشترينان، بيستون و ماجراي كشته شدن يپرم‌خان ارمني و يارمحمّدخان كرمانشاهي - كه بخش اعظمي از تاريخ مشروطيّت ايران را شامل مي‌شود- چنان‌كه در اين كتاب آمده است، به تفصيل و به طور مستند نوشته نشده است.
